Khoảng Cách Nhận Thức và Năng Lực Số Tại Việt Nam: Thách Thức Lớn Trong Kỷ Nguyên AI

Mặc dù tầm quan trọng của chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) đã được khẳng định ở cấp quốc gia và doanh nghiệp, Việt Nam vẫn đối mặt với một thách thức then chốt: khoảng cách giữa nhận thức và năng lực số thực tế. Đây không chỉ là rào cản phát triển cá nhân mà còn là nguy cơ đối với sức cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế trong kỷ nguyên AI.

Thực Trạng Khoảng Cách Kỹ Năng Số Tại Việt Nam

Nhận biết nhưng chưa thành thạo

Phần lớn người lao động Việt Nam đã nghe về kỹ năng số, nhưng chưa biết cách ứng dụng hiệu quả vào công việc hàng ngày. Tri thức chưa được chuyển hóa thành hành động thực tiễn.

Thách thức kinh doanh nghiêm trọng

Theo Báo cáo CEO Việt Nam 2023 của PwC: 70% CEO coi thiếu hụt kỹ năng số là rào cản phát triển doanh nghiệp. Nếu không khắc phục, đây có thể trở thành nguyên nhân khiến doanh nghiệp mất thị phần và nhân tài.

Khoảng cách tự tin trong thích ứng AI

Nghiên cứu toàn cầu của Dale Carnegie (3.375 người, 18 quốc gia) cho thấy:

  • Chỉ 9% nhân viên, 20% quản lý và 34% lãnh đạo tự tin cao vào khả năng thích ứng với AI.

  • Gen Z và Millennials tự tin hơn do quen thuộc công nghệ từ nhỏ.

  • Gen X và Boomers cảm thấy khó thích nghi, cần hỗ trợ nhiều hơn.

Khoảng cách này không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là thách thức tâm lý và văn hóa doanh nghiệp.

Tác Động Của AI Đến Công Việc và Sự Khác Biệt Thế Hệ

  • Nhận thức khác biệt về tác động của AI:

    • 24% lãnh đạo, 12% quản lý và chỉ 4% nhân viên tin rằng AI đang tác động mạnh mẽ đến vai trò công việc.

    • Gen Z cảm nhận rõ nhất, trong khi Millennials và Boomers ít nhận thấy ảnh hưởng (chỉ 8% và 4%).

  • Nguy cơ bỏ lỡ cơ hội:
     Người lao động lớn tuổi ít tương tác với AI → dễ bỏ lỡ cơ hội nâng cao năng suất, cải thiện hiệu quả và bắt kịp xu hướng.

Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết của đào tạo kỹ năng số tại Việt Nam để thu hẹp khoảng cách thế hệ và vai trò công việc.

Giải Pháp Thu Hẹp Khoảng Cách Nhận Thức và Năng Lực Số

1. Đào tạo phù hợp với vai trò và thế hệ

Doanh nghiệp cần thiết kế chương trình riêng cho từng cấp bậc: lãnh đạo (chiến lược AI), quản lý (quy trình và phân tích dữ liệu), nhân viên (ứng dụng AI thực tiễn).

2. Xây dựng văn hóa học hỏi liên tục

Khuyến khích nhân viên cập nhật xu hướng công nghệ qua khóa học trực tuyến, workshop, chứng chỉ chuyên môn.

3. Phổ cập kỹ năng số thực tế

Chương trình "Digital Skills for the Modern Workplace: Tools, Automation, and Data Analytics" (Dale Carnegie Việt Nam & NTUC LearningHub) là ví dụ điển hình:

  • Thành thạo 4 năng lực cốt lõi trong 2 ngày: AI tạo sinh, phân tích dữ liệu, tự động hóa, an ninh mạng.

  • Áp dụng phương pháp Instant Productivity → người học ứng dụng ngay: báo cáo tự động, thuyết trình bằng AI, trực quan hóa dữ liệu.

  • Mục tiêu: không để AI thay thế con người, mà giúp con người tối ưu hiệu quả nhờ AI.

Kết Luận

Khoảng cách nhận thức và năng lực số tại Việt Nam là một thách thức lớn trong kỷ nguyên AI. Nếu không hành động kịp thời, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ cơ hội cạnh tranh.

Giải pháp nằm ở:

  • Phổ cập kỹ năng số,

  • Đào tạo liên tục phù hợp từng thế hệ,

  • Hợp tác với các tổ chức quốc tế để mang lại kinh nghiệm và công nghệ tiên tiến.

Đầu tư vào lực lượng lao động số không chỉ giúp doanh nghiệp bắt kịp chuyển đổi số, mà còn giúp Việt Nam khai thác toàn bộ tiềm năng của AI, vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ kinh tế toàn cầu.